بایدها و نبایدهای شیردهی به نوزادان مبتلا به زردی

برگرفته از سخنرانی‌های مرحوم دکتر حامد شفق : دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی تهران، فوق تخصص گوارش اطفال از همکاران بسیار ارزشمند انجمن علمی ترویج تغذیه با شیرمادر ایران

به گزارش پارسینه،یکی از مواردی که به صورت شایع در مورد تغذیه با شیرمادر سوال می‌شود، زردی نوزاد است. در چنین مواردی مادران حتما در مورد ارائه تغذیه با شیرمادر سوالاتی دارند و اگر توصیه مناسبی در این زمینه ارائه نشود، چه بسا شیردهی را قطع می‌کنند. می‌دانیم که نزدیک به 60 درصد نوزادان در چند روز اول تولد مبتلا به زردی می‌شوند که این یک زردی فیزیولوژیک است و بعد از مدتی بدون اینکه عارضه‌ای ایجاد کند، برطرف می‌شود و نیاز به هیچ گونه اقدام خاص و بالطبع تغییری در الگوی شیردهی ندارد. زردی فیزیولوژیک یک تعریف مشخص و معینی دارد. هرگاه در یک نوزاد ترم زردی از روز دوم تولد شروع شود، در روز ۴ تا ۵ به حداکثر برسد و روز هفتم از بین برود و یا حداکثر تا ده روز طول بکشد و میزان بیلی‌روبین حداکثر به عدد 12 برسد، این یک زردی فیزیولوژیک است. در یک نوزاد نارس معمولا زردی تا روز چهاردهم ممکن است طول بکشد و بیلی‌روبین حداکثر به عدد 15 برسد. در این حالت نیز زردی فیزیولوژیک است، اما اگر زردی از این تعریف خارج شود، باید به فکر زردی پاتولوژیک و یا زردی فیزیولوژیک تشدید یافته باشیم.

 بررسی زردی

برای بررسی زردی پاتولوژیک انجام معاینه بالینی دقیق به جهت یافتن موارد غیرطبیعی و توجه به روند وزن‌گیری نوزاد کمک‌کننده است و در کنار آن انجام آزمایش‌های مربوطه ما را در رسیدن به تشخیص کمک می‌کند، اما بعضی مواقع نوزاد سرحال است و در معاینه هیچ گونه نکته پاتولوژیک یافت نمی‌شود. در ضمن آزمایشات نیز نرمال است. در این حالت باید به زردی فیزیولوژیک تشدید یافته فکر کرد که در واقع زردی ناشی از شیرمادر در این گروه قرار می‌گیرد.

زردی فیزیولوژیک تشدید یافته به دو گروه تقسیم می‌شود:

* زردی زودرس که تحت عنوان Breastfeeding jaundice است.

* زردی دیررس که Breast milk jaundice است

 زردی زودرس

در زردی زودرس علت اصلی در واقع ناشی از کم شیر خوردن شیرخوار است، چرا که در روزهای اول میزان شیری که از پستان مادر خارج می‌شود کم است و از طرف دیگر شاید مادر با تکنیک شیردهی به خوبی آشنا نیست. در نتیجه نوزاد شیر کمتری دریافت می‌کند، بنابراین با کم شیرخوردن، بیلی‌روبین موجود در روده دفع نمی‌شود و بیشتر در روده باقی می‌ماند و فرصت بازجذب بیشتری پیدا می‌کند، بدین ترتیب سیکل روده - کبدی افزایش می‌یابد و بیلی‌روبین مجددا جذب خون می‌شود و نوزاد بیشتر زرد می‌شود. از طرف دیگر به دنبال کم شیرخوردن، کم‌آبی خفیف نیز ایجاد می‌شود که به زردی بیشتر نوزاد کمک می‌کند. در نتیجه راه درمان این نوع زردی توصیه بیشتر به دادن شیرمادر است، نه کاهش یا قطع آن.

 زردی دیررسی

از طرف دیگر زردی دیررس که از هفته دوم شروع می‌شود، ناشی از وجود اسیدهای چرب مخصوص در شیر بعضی مادران است که باعث افزایش سیکل روده - کبدی شده و نوزاد زردتر می‌شود. راه درمان این نوع زردی نیز در مرحله اول ادامه شیردهی، نه قطع شیر است و توصیه‌هایی که در این مورد می‌شود، این است که اگر زردی به حد بالایی رسید، در این مرحله شیرمادر دوشیده شده و حرارت داده شود تا این اسیدهای چرب از بین بروند. اگر این روش هم موثر نبود، می‌توان از شیرمادری استفاده کرد که به نوزاد خود شیر می‌دهد و البته نوزاد وی زرد نیست و اگر به این روش هم جواب نداد، در نهایت به مدت 24 تا 48 ساعت شیرمادر قطع و در این مدت با استفاده از قاشق یا فنجان کوچک از فرمولا (شیرخشک) استفاده شود. اگر زردی مربوط به شیرمادر باشد، در این مدت کوتاه، زردی کاهش چشمگیری خواهد داشت و به دنبال آن مادر می‌تواند مجددا به شیردهی ادامه دهد، بنابراین در زردی نوزاد تنها در نوع دیررس آن و آن هم در آخرین مرحله است که شیرمادر برای مدت کوتاهی قطع می‌شود.